Το Ιράν , η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, ανεπίσημα Περσία, είναι χώρα της Μέσης Ανατολής στη Νοτιοδυτική Ασία. Ενώ τοπικά η χώρα ήταν γνωστή ως Ιράν από την αρχαιότητα, έως το 1935 η επικρατούσα ονομασία παγκοσμίως ήταν Περσία. Μετά το 1935 χρησιμοποιούνταν διεθνώς και οι δύο ονομασίες, ο όρος Ιράν όμως καθιερώθηκε έκτοτε ως επίσημη ονομασία της χώρας.

Περσία είναι η ιστορική ονομασία του Ιράν. Η ονομασία αυτή επικράτησε στη Δύση λόγω των Ελλήνων, οι οποίοι γενίκευσαν την ονομασία της περιοχής Παρς (Παρσίς, μετεξέλιξη σε Περσίς), Φαρς σήμερα, στο νότιο Ιράν, η οποία ήταν και το κέντρο της Περσικής Αυτοκρατορίας. Σημειωτέον ότι η Περσική γλώσσα λέγεται Φαρσί. Η Περσία ονομάστηκε επισήμως Ιράν από τις 21 Μαρτίου 1935, όταν ο σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί ζήτησε επίσημα από τη διεθνή κοινότητα να αποκαλεί τη χώρα του με την εθνική της ονομασία «Ιράν» που σημαίνει «η χώρα των Αρίων».

Η ιστορία
Η πρώτη αναφορά στους Πέρσες προέρχεται από ασσυριακή επιγραφή του 800 π.Χ. η οποία τους αναφέρει ως «Παρσού», γείτονες ενός άλλου Αρίου έθνους τους Μήδους. Για τους δύο επόμενους αιώνες οι Πέρσες και οι Μήδοι ήταν υποτελείς των Ασσυρίων, Βαβυλωνίων και Σκυθών (επίσης Άριοι).

Η δυναστεία των Αχαιμενιδών (648-330 π.Χ)
Η δυναστεία των Αχαιμενιδών ήταν η πρώτη σειρά Περσών ηγεμόνων. Ιδρύθηκε από τον Αχαιμένα, έναν Πέρση ηγέτη του 700 π.Χ

Έχει έκταση 1.650.000 τ.χλμ. και πληθυσμό 84 εκατ.κατά προσέγγιση. Πρωτεύουσα είναι η Τεχεράνη με 12 εκατ πληθυσμό (μεγαλύτερο από της Ελλάδος.). Το 1906 συστάθηκε το πρώτο κοινοβούλιο της χώρας, ενώ από την 1η Απριλίου 1979, έγινε ισλαμική δημοκρατία.

Το Ιράν είναι μια πολυπολιτισμική χώρα με πολλές εθνοτικές και γλωσσικές ομάδες. Οι μεγαλύτεροι είναι οι Πέρσες (61%), οι Αζέροι (16%), οι Κούρδοι (10%) και οι Λουρ (6%).

Ονομασίες Ιράν-Περσία
Οι τοπικοί πληθυσμοί ονόμαζαν τους εαυτούς τους Αρυανάμ κατά την αρχαία εποχή καθώς και Ιράν/Ερανσάρ την περίοδο των Σασσανιδών. Η λέξη «Αρυανάμ» είναι η αρχαία εκδοχή του Ιράν, και αρχαία γενική πληθυντικού που σημαίνει (γη) των Αρίων. Ο όρος Περσία είναι το όνομα που χρησιμοποιείτο από τις ευρωπαϊκές χώρες, από την εποχή της Περσικής Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών κατά τον 6ο αι. π.Χ. Η ονομασία αυτή επικράτησε στη Δύση μέσω των Ελλήνων, οι οποίοι γενίκευσαν την ονομασία της περιοχής Παρς (Παρσίς), Φαρς σήμερα, στο νότιο Ιράν, η οποία ήταν και το κέντρο της Περσικής Αυτοκρατορίας. Σημειωτέον ότι η Περσική γλώσσα λέγεται Φαρσί. Η Περσία ονομάστηκε επισήμως Ιράν από τις 21 Μαρτίου 1935, όταν ο σάχης Ρεζά Παχλαβί ζήτησε επίσημα από τη διεθνή κοινότητα να αποκαλεί τη χώρα του με την εθνική της ονομασία Ιράν.

Ιστορία
Η περιοχή του σημερινού Ιράν κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ. κατοικούνταν από Πέρσες και Μήδους. Οι πρώτοι επικράτησαν και με επικεφαλής τη δυναστεία των Αχαιμενιδών δημιούργησαν μια αχανή αυτοκρατορία που έφτασε στα όρια της ακμής της τον 6ο και 5ο π.Χ. αιώνα, και εκτεινόταν από τη Μικρά Ασία έως τον ποταμό Ινδό. Την περίοδο 499-449 π.Χ. οι Πέρσες συγκρούστηκαν με τους Έλληνες στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας και του Αιγαίου Πελάγους

Το διάστημα 356-323 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος, επικεφαλής των συνασπισμένων Ελλήνων, κατάφερε να επιβληθεί του Πέρση Μεγάλου Βασιλέα Δαρείου Γ’ και να κατακτήσει τα εδάφη της αυτοκρατορίας του. Η κυριαρχία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρξε πρόσκαιρη και μέσα σε λιγότερο από έναν αιώνα, η περσική δυναστεία των Πάρθων επικράτησε σε ολόκληρη την περιοχή. Από τον 4ο αιώνα μ.Χ., τη δυναστεία των Πάρθων τη διαδέχτηκε αυτή των Σασσανιδών. Οι μουσουλμάνοι Άραβες κατέλυσαν το περσικό βασίλειο τον 7ο αιώνα και από τότε σταδιακά ξεκίνησε ο εξισλαμισμός της περιοχής. Η περιοχή καταλήφθηκε δύο φορές πρόσκαιρα από τους Μογγόλους, το 13ο και το 14ο αιώνα

Μετά την εξάπλωση του ισλαμισμού στην Περσία, οι περισσότερες πόλεις της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών, εκτός από τις επαρχίες της Κασπίας Θάλασσας και την Υπερωξιανή, προσχώρησαν στο νέο καθεστώς. Αρκετές επαρχίες στο Ιράν αρχικά αντιστάθηκαν στους Άραβες κατακτητές, αν και καμία δεν κατάφερε τελικά να τους απωθήσει. Όταν όμως η επικράτηση των Αράβων ήταν οριστική, αρκετές πόλεις στασίασαν, σκοτώνοντας τους κυβερνήτες, για να επανέλθει η τάξη με την αποστολή ενισχύσεων. Η μετάβαση του Ιράν στον Ισλαμισμό ήταν γενικά μία σύνθετη διαδικασία και θεωρείται ότι έγινε σταδιακά, χωρίς ιδιαίτερη χρήση βίας. Βέβαια, καταγράφονται περιστασιακές καταστροφές μνημείων του ζωροαστρισμού και εκτελέσεις ιερέων.

Μέχρι τον 9ο αιώνα, το Ισλάμ ήταν πλέον η επικρατούσα θρησκεία στην Περσία και οι αλλαγές που επέφερε στον πολιτισμό και τη ζωή των Ιρανών ήταν σημαντικές. Σε ορισμένες περιοχές, όπως στη Φαρς, ο ζωροαστρισμός παρέμενε ακόμα ισχυρός κατά τον 9ο αιώνα, ενώ μαζικές προσχωρήσεις στον ισλαμισμό καταγράφονται ακόμα και τον 10ο αιώνα.

Οι Αρσακίδες. Ιδρυτής της δυναστείας των Αρσακιδών ήταν ο Αρσάκης Α’ αρχηγός της ιρανικής φυλής των Παρνί, ο οποίος ισχυριζόταν ότι είναι απόγονος του βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β’ από την αρχαία μεγάλη Περσική αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών. Ο Ανδραγόρας, κυβερνήτης της επαρχίας της Παρθίας την εποχή των Σελευκιδών, είχε ανεξαρτητοποιηθεί από τους Έλληνες το 250 π.Χ. Ο Αρσάκης ως το 246 π.Χ. είχε κυριεύσει ολόκληρη την Παρθία από τον Ανδραγόρα.

Η δυναστεία των Αρσακιδών ανατράπηκε ύστερα από 400 χρόνια βασιλείας στην Παρθία. Νέος βασιλιάς θα ορκιστεί ο επαναστάτης Αρδασίρ, ιδρυτής της δυναστείας των Σασσανιδών, η οποία θα βασιλεύσει για άλλα 400 χρόνια επαναφέροντας την Περσία στο αρχαίο της μεγαλείο.

Γενικά οι Αρσακίδες υπήρξαν ικανοί ηγεμόνες συνδυάζοντας πολλά στοιχεία περσικά και ελληνικά από τους Σελευκίδες της Συρίας. Βοήθησαν στην ανάπτυξη ελληνιστικών πόλεων, ενώ διατήρησαν την οργάνωση της χώρας τους σε Σατραπείες. Ενίσχυσαν το εμπόριο και ανέπτυξαν ισχυρό στόλο. Συνέπεια αυτών ήταν η μεγάλη οικονομική αλλά και οικοδομική ανάπτυξη όλης της χώρας τους. Κέντρο της χώρας τους ήταν η Μηδία και πρωτεύουσα το μεν καλοκαίρι είχαν τα Εκβάτανα, τον δε χειμώνα την Κτησιφώντα.

Κλάδος της δυναστείας αυτής βασίλευσε και στην Αρμενία μέχρι τον Αρδάση ή Αρδασίρ Δ΄, επί της βασιλείας του οποίου και η Αρμενία προσαρτήθηκε στην Περσία από τους Σασσανίδες

Η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών, γνωστή ως Ερανσάρ και Εράν στα περσικά των Μέσων Χρόνων, Ιρανσάρ και Ιράν στα νέα περσικά, ήταν η τελευταία προϊσλαμική ιρανική αυτοκρατορία, η οποία κυβερνήθηκε από τη δυναστεία των Σασσανιδών από το 224 μ.Χ. έως το 651. Η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών, η οποία διαδέχθηκε την Παρθική Αυτοκρατορία, υπήρξε από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στη Δυτική και Κεντρική Ασία, μαζί με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και μετέπειτα τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, για μια περίοδο μεγαλύτερη των 400 ετών.

Η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών ιδρύθηκε από τον Αρδασίρ Α’, μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας των Αρσακιδών και την ανατροπή του τελευταίου Πάρθου βασιλιά Αρτάβανου E’. Στα χρόνια τους, οι Σασσανίδες διαφέντευαν την έκταση που περιλαμβάνει ολόκληρο το σημερινό Ιράν, Ιράκ, Αφγανιστάν, ανατολική Συρία, τον Καύκασο (Αρμενία, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν, Νταγκεστάν), νοτιοδυτική Κεντρική Ασία, μέρος της Τουρκίας, παράκτιες περιοχές της Αραβικής Χερσονήσου, την περιοχή του Περσικού Κόλπου και περιοχές του Πακιστάν. Το όνομα της αυτοκρατορίας στα Περσικά του Μεσαίωνα (γλώσσα Παχλαβί ή Παχλεβί) είναι Εράν Σαρ, που σημαίνει Αυτοκρατορία των Αρίων. Έχει υποτεθεί ότι η μετάβαση στην Αυτοκρατορία των Σασσανιδών αντανακλά το τέλος της διαμάχης των εθνικιστών πρωτο-Περσών με τους στενούς εθνικούς συγγενείς τους, τους Πάρθους, των οποίων η κοιτίδα ήταν στην Κεντρική Ασία, προτού μεταναστεύσουν δυτικότερα.

Η εποχή των Σασσανιδών θεωρείται μία από τις σημαντικότερες στην ιστορία της Περσίας/Ιράν και με μεγάλη επιρροή, κατά τη διάρκεια της οποίας υπήρξε η τελευταία μεγάλη αυτοκρατορία των Ιρανών πριν την εισβολή των στρατών του Ισλάμ και την υιοθέτηση της νεόφερτης θρησκείας. Την περίοδο των Σασσανιδών έφτασε στην ακμή του ο αρχαίος περσικός πολιτισμός. Εκείνη την εποχή, η Περσία επηρέασε σε αξιοσημείωτο βαθμό και το ρωμαϊκό πολιτισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πολιτιστική επιρροή των Σασσανιδών εκτεινόταν πολύ πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα της αυτοκρατορίας, μέχρι και τη Δυτική Ευρώπη, την Αφρική, την Κίνα και την Ινδία και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό τόσο της ασιατικής όσο και της ευρωπαϊκής πολιτιστικής παραγωγής του Μεσαίωνα.

Το 224 μ.Χ., ο Αρδασίρ στέφθηκε στην πόλη Κτησιφών ως μοναδικός ηγέτης της Περσίας, παίρνοντας τον τίτλο του Σάχη ή Βασιλιά των βασιλιάδων, γεγονός που σήμανε και τυπικά το τέλος της Παρθικής Αυτοκρατορίας, σημαίνοντας την έναρξη μιας περιόδου 400 ετών εξουσίας των Σασσανιδών.

Ο ισόβιος άρχων, Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ ( είναι ο δεύτερος και σημερινός ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν από το 1989. Ήταν επίσης πρόεδρος της χώρας μεταξύ 1981 – 1989. Το πλήρες όνομά του είναι Αγιατολλάχ Σεγιέντ Αλί Χοσσαϊνί Χαμενεΐ.Είναι ανώτερος από τον Πρόεδρο του Ιράν.4 Ιουνίου 1989– σήμερα (34 έτη, 316 ημέρες)

Συμπεριλήφθη στη λίστα που εξέδωσε το περιοδικό Time για τα «Πρόσωπα με τη Μεγαλύτερη Επιρροή Παγκοσμίως» για το έτος 2012

Το 1989, μετά το θάνατο του στενού του συνεργάτη Αγιατολλάχ Χομεϊνί, έγινε θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν. Τήρησε θετική στάση απέναντι στην έλευση της τεχνολογίας στο Ιράν. Ως υποστηρικτής της επιστημονικής προόδου, τάχθηκε θετικά στην κλωνοποίηση για θεραπευτικούς σκοπούς και την έρευνα για βλαστοκύτταρα.

Από τον Βασιλιά των Βασιλέων ( μέγιστο τίτλο) των ΠερσοΑχαιμενιδών στον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη ( ανώτατο τίτλο) των ΑριοΙρανών, μερικές αυτοκρατορίες…. δρόμο και φανατικές θρησκείες….. με το κεφάλι τους στον ώμο.

Αστραία