και το ξίφος του Μεγάλου Αλέξανδρου Αχιλλέα
Το Μονόφυλλο που τύπωσε ο Ρήγας Βελεστινλής το 1797 στη Βιέννη είναι μια χαλκογραφημένη έντυπη εικόνα διαστάσεων 45×29 εκατοστών, που απεικονίζει την προσωπογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου πλαισιωμένη από πολεμικές σκηνές και προσωπογραφίες των στρατηγών του. Κυκλοφόρησε σε 1200 αντίτυπα από το τυπογραφείο του Nitsch. Το ένα από τα δυο αντίτυπα, που έχουν μέχρι σήμερα εντοπιστεί στην Ελλάδα, φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας και εκτίθεται στη μόνιμη έκθεσή του
Το εθνικοαπελευθερωτικό πρόγραμμα του Ρήγα απέβλεπε στον ξεσηκωμό όχι μόνο των ελληνικών πληθυσμών, αλλά και όλων των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής που καταπιέζονταν από το δεσποτισμό του σουλτάνου. Από την Επανάσταση κατά του σουλτάνου δεν εξαιρούσε τους Τούρκους. Μετά την αποτίναξη της οθωμανικής τυραννίας οραματιζόταν την ίδρυση της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενός ομοσπονδιακού κράτους που θα απλωνόταν στα όρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και θα ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τους θεσμούς της Γαλλικής Δημοκρατίας. Γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό συνέταξε την Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα και το Θούριο, τα επαναστατικά του δηλαδή έργα, που τυπώθηκαν στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου στη Βιέννη με προσωπική του επίβλεψη τον Οκτώβρη του 1797 σε 3.000 αντίτυπα.
Για τη διατύπωση του Συντάγματος και των Δικαίων του Ανθρώπου, που έχουν μορφή νόμων της Ελληνικής Δημοκρατίας, βασίστηκε στα σχέδια Συντακτικών Συνελεύσεων της Γαλλικής Επανάστασης και στο Γαλλικό Σύνταγμα του 1793. Από τα κείμενα αυτά δίνουμε την προκήρυξη προς τους λαούς της Βαλκανικής.
Ο πλέον ήσυχος, ο πλέον αθώος, ο πλέον τίμιος πολίτης κινδυνεύει κάθε στιγμήν να γίνη ελεεινή θυσία της τυραννικής φαντασίας, ή των αγρίων τοποτηρητών και αναξίων μεγιστάνων του Τυράννου, ή τέλος (όπερ συνεχέστερον συμβαίνει), των κακότροπων θηριωδεστάτων μιμητών του, χαιρόντων εις το ατιμώρητον κρίμα, εις την σκληροτάτην απανθρωπότητα, εις την φονοκτονίαν, χωρίς καμίαν εξέτασιν, χωρίς καμίαν κρίσιν.
- Ουρανέ! εσύ είσαι απροσωπόληπτος μάρτυς των τοιούτων κακουργημάτων.
- Ήλιε! εσύ βλέπεις καθημερινώς τα τοιαύτα θηριώδη τολμήματα.
- Γη! εσύ ποτίζεσαι αδιακόπως από τα ρείθρα των αθώων αιμάτων.
Ποιος έχει στόμα να με ειπή το εναντίον; Ποιος είναι εκείνος ο τίγρις, ομόψηφος των τοσούτων ανομημάτων; Ας έβγη εις το παρόν, και διά πολέμιόν του μάρτυρα θέλει αποκτήσει όλην την Κτίσιν, ήτις αγλώσσως γογγά διά τους αδίκους ώδε εκχυνομένους ρύακας των ανθρωπίνων αιμάτων.
Ο μέχρι τούδε, λέγω, δυστυχής ούτος λαός, βλέποντας ότι όλαι του αι θλίψεις και οδύναι, τα καθημερινά δάκρυά του, ο αφανισμός του, προέρχονται από την κακήν και αχρειεστάτην διοίκησιν, από την στέρησιν καλών νόμων, απεφάσισεν, ενανδριζόμενος μίαν φοράν, να ατενίση προς τον ουρανόν, να εγείρη ανδρείως τον καταβεβαρημένον τράχηλόν του και, ενοπλίζοντας εμμανώς τους βραχίονάς του με τα άρματα της εκδικήσεως και της απελπισίας, να εκβοήση μεγαλοφώνως, ενώπιον πάσης της Οικουμένης, με βροντώδη κραυγήν, τα ιερά και άμωμα δίκαια, οπού θεόθεν τω εχαρίθησαν διά να ζήση ησύχως επάνω εις την γην.
Όθεν, διά να ημπορούν ομοθυμαδόν όλοι οι κάτοικοι να συγκρίνωσι πάντοτε με άγρυπνον όμμα τα κινήματα της διοικήσεως των διοικούντων, με τον σκοπόν της κοινωνικής αυτών νομοθεσίας, εκτινάζοντες ανδρικώς τον ουτιδανόν ζυγόν του Δεσποτισμού και εναγκαλιζόμενοι την πολύτιμον Ελευθερίαν των ενδόξων προπατόρων των, να μην αφεθώσιν ουδέποτε να καταπατούνται ως σκλάβοι εις το εξής από την απάνθρωπον τυραννίαν! να έχη έκαστος ωσάν λαμπρόν καθρέπτην εμπροστά εις τα ομμάτια του τα θεμέλια της ελευθερίας, της σιγουρότητος και της ευτυχίας του· να γνωρίζουν εμφανέστατα οι κριταί, ποίον είναι το δυσαπόφευκτον xρέος των προς τους κρινόμενους ελευθέρους κατοίκους· και οι νομοθέται και πρώτοι της διοικήσεως τον ευθύτατον κανόνα, καθ’ ον πρέπει να ρυθμίζεται και ν’ αποβλέπη το επάγγελμά των προς ευδαιμονίαν των πολιτών, κηρύττεται λαμπροφανώς η ακόλουθος ΔΗΜΟΣΙΑ ΦΑΝΕΡΩΣΙΣ των πολυτίμων ΔΙΚΑΙΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ1 και του ελευθέρου κατοίκου του βασιλείου.
Η πρόταση συνταγματικής οργάνωσης του Ρήγα Βελεστινλή κωδικοποιείται στο γνωστό έργο που εξέδωσε το 1797 με τίτλο «Ρήγα του Φιλοπάτριδος, Νέα Πολιτική Διοίκησις των Κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας. Υπέρ των Νόμων – ελευθερία, ισοτιμία, αδελφότης – και της Πατρίδος». Το έργο αυτό περιλαμβάνει 4 επιμέρους πονήματα: α) την Επαναστατική Προκήρυξη, β) τα Δίκαια του Ανθρώπου (σε 34 άρθρα), γ) το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας (σε 124 άρθρα) και δ) το Θούριο.
Το πολίτευμα που καταστρώνεται με τη Νέα Πολιτική Διοίκηση έχει ως πρότυπό του το γαλλικό Σύνταγμα του 1793. Ο Ρήγας Βελεστινλής επέλεξε ως πρότυπο το ριζοσπαστικότερο από τα συνταγματικά κείμενα της Γαλλικής Επανάστασης.
Στο επίκεντρο της συνταγματικής του πρότασης βρίσκεται η εγκαθίδρυση ενός ενιαίου κράτους, ενός κράτους με συγκεντρωτικό χαρακτήρα. Η πολιτεία αυτή θα χαρακτηριζόταν από πολυφωνία αποτελώντας ένα πολυεθνικό κράτος. Το ιδεατό αυτό κρατικό μόρφωμα, δεν αποτελούσε ένα πρόγραμμα διαβαλκανικής ομοσπονδίας. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτεία του Ρήγα ήταν η «Ελληνική Δημοκρατία», δηλαδή ένα κράτος ελληνικό.
Η κυρίαρχη αρμοδιότητα του λαού και οι θεσμοί άμεσης Δημοκρατίας
Στον πυρήνα της συνταγματικής ιδεολογίας του Ρήγα Βελεστινλή βρίσκεται η δημοκρατική αρχή και ειδικότερα, η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Ο δημοκρατικός χαρακτήρας του πολιτεύματος επιβεβαιώνεται από την αρχή της πολιτικής ισότητας. Η τελευταία εκφράζεται με την ίση συμμετοχή όλων των πολιτών στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας και στην εκλογή των βουλευτών-αντιπροσώπων του Έθνους, το ίσο παθητικό εκλογικό δικαίωμα και την αξιοκρατική ανάδειξη στα δημόσια αξιώματα.
Η Χάρτα του Ρήγα ή Χάρτα της Ελλάδος είναι μεγάλων διαστάσεων χάρτης που απεικονίζει τον ελλαδικό χώρο, τα Μικρασιατικά παράλια και την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής χερσονήσου νότια του Δούναβη. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, έργο του Ρήγα Βελεστινλή, και το πιο σημαντικό δείγμα της ελληνικής χαρτογραφίας της προεπαναστατικής περιόδου. Αποτελείται από δώδεκα φύλλα, διαστάσεων το καθένα περ. 50Χ70 εκ. και τυπώθηκε το 1796-97 στη Βιέννη. Η Χάρτα περιλαμβάνει επιπλέον δέκα επιπεδογραφίες (τοπογραφικά σχέδια) αρχαίων πόλεων, 162 αρχαία και μεσαιωνικά νομίσματα, έναν κατάλογο σοφών και ηγεμόνων της περιοχής και ποικίλες συμβολικές παραστάσεις και σχόλια που αντλούνται από την ελληνική ιστορία και μυθολογία.
Προετοιμασία και σύνταξη της Χάρτας
Ο χρόνος που απαιτήθηκε για να προετοιμαστεί η Χάρτα εκτιμάται από έξι μήνες έως κάποια χρόνια, και συνέβη πριν την άφιξη του Ρήγα στη Βιέννη τον Αύγουστο του 1796 ή κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί.
Πρόσφατη έρευνα ανέδειξε τα εικονογραφικά πρότυπα, από χάρτες και χαρακτικά, που χρησιμοποίησε ο Ρήγας προκειμένου να δημιουργήσει την επιβλητική σελίδα τίτλου της Χάρτας. Σε ποια βιβλία και χάρτες εντόπισε τις παραστάσεις, από την αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία (Μάχη Ηρακλή με Αμαζόνα, Θυσία στο Ολύμπιο Δια, Δευκαλίωνας και Πύρρα, Ολυμπιακοί Αγώνες, Αργώ) και ποιες ήταν οι αλλαγές που επέφερε σε αυτές έτσι ώστε να περάσει τα μηνύματα που επιθυμούσε
Γιατί ο Αλέξανδρος
Η σύντομη και περιεκτική βιογραφία του Αλεξάνδρου τον καθιστά ως τον θρυλικό ήρωα που επέζησε δια μέσου των αιώνων και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Μέσα από τα θρυλικά του κατορθώματα γίνεται το διαχρονικό εθνικοαπελευθερωτικό σύμβολο στη νεοελληνική συνείδηση. Οι Τούρκοι κατακτητές ταυτίζονται με τους Πέρσες οι οποίοι πρέπει να εκδιωχθούν όπως ακριβώς έκανε ο Μακεδόνας βασιλιάς.
Απέναντι στην Οθωμανική Ασιατική Αυτοκρατορία της Μογγολεμουρίας, ένας Ρήγας Σπαθί, μία Ντάμα Μπαστούνι Ραβδί με μια Μούσα Κλειώ και, την Σάλπιγγα της Ελευθερίας στο Κλέος της Ιστορίας και ….τότε και τώρα
Αστραία